Oʻzbek maqollari

Maqol — xalq ogʻzaki ijodi janri; qisqa va loʻnda, obrazli va obrazsiz, grammatik va mantiqiy tugallangan maʼnoli hikmatli ibora, chuqur mazmunli. Muayyan aniq shaklga ega. Maqollarda avlod-ajdodlarning hayotiy tajribalari, jamiyatga munosabati, tarixi, ruhiy holati, etik va estetik tuygʻulari, ijobiy fazilatlari mujassamlashgan. Asrlar mobaynida xalq orasida sayqallanib, ixcham va sodda poetik shaklga kelgan.

A  B  D  E  F  G  H  I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  X  Y  Z  Oʻ  Gʻ  Sh  Ch  Ng

Maqollar

A

• Aytar soʻzni ayt, aytmas soʻzdan qayt.
• Aytilgan soʻz – otilgan oʻq.
• Andishaning oti qoʻrqoq.
• Arpa ekkan arpa oʻrar, bugʻdoy ekkan bugʻdoy.
• Arpaning doni boʻlguncha, bugʻdoyning somoni boʻl.
• Arqogʻini koʻrib boʻzini ol, onasini koʻrib qizini ol.
• Afting qiyshiq boʻlsa, oynadan oʻpkalama.
• Aqlli oʻzini ayblar, aqlsiz doʻstini..
• Avval oʻyla, keyin soʻyla.

B

• Bir kattaning gapiga kir, bir kichikning.
• Bir kun tuz ichgan joyinga qirq kun salom ber.
• Birovni ustidan kulmagin zinhor, sening ham ustingdan kuladiganlar bor.
• Birovga choh qazisang, oʻzing tusharsan.
• Birovga oʻlim tilaguncha, oʻzinga umr tila.
• Bolaga ishga buyur, orqasidan oʻzing yugur.
• Boshinga qilich kelsa ham rost soʻzla.
• Buqdan qoʻrqqan tezak yopmaydi.
• Bukrini gʻor tuzatadi.
• Bir mayizni qirq kishi yer.
• Birniki mingga mingniki olamda.
• Bulbul chamanni sevar,
  Odam — Vatanni.

D

• Dangasaga ish buyursang, otangdan ortiq nasihat qiladi.
• Dangasaga ish buyursang, senga aql oʻrgatar.
• Dangasaning ishi bitmas, yoz kelsa ham qishi bitmas.
• Danagidan magʻizi shirin.
• Darding boʻlsa boʻlsin, qarzing boʻlmasin.
• Devor tagida gapirma, devorning ham qulogʻi bor.
• Dehqon boʻlsang shudgor qil, mulla boʻlsang takror qil.
• Dunyoni suv bossa, toʻpigʻiga ham chiqmaydi.
• Dushmanga joningni bersang ham, siringni berma.
• Dushmanning kulgani – siringni bilgani.
• Doʻst achitib gapirar, dushman – kuldirib.
• Doʻst boshga boqar, dushman oyoqqa.
• Doʻst boshga kulfat tushganda sinaladi.
• Doʻst soʻzini tashlama, tashlab boshing qashlama.
• Doʻstim deb siringni aytma, doʻstingning ham doʻsti bor.
• Doʻsting uchun zahar yut.
• Doʻstsiz boshim – tuzsiz oshim.

E

• Egilgan boshni qilich kesmas.
• Ezgulikning erta kechi yoʻq.
• El ogʻziga elak tutib boʻlmas.
• Elakka chiqqan xotinning ellik ogʻiz gapi bor.
• Elchiga oʻlim yoʻq.
• Er yigitning uyalgani – oʻlgani.
• Er xotinning urushi – doka roʻmolning qurishi.
• Ering suydi – eling suydi.
• Erning soʻzi bitta.
• Eru xotin – qoʻsh hoʻkiz.
• Esingning borida etagingni yop.
• Eshakning mehnati halol, goʻshti harom.

F

• Falokat oyoq ostida.
• Farzand bilan davlatning erta-kechi yoʻq.
• Farzandiga otaning mehri ketmoncha boʻlsa, onaning mehri osmoncha bor.
• Faqir kishi panada.

G

• Gul oʻssa – yerning koʻrki, qiz oʻssa yurtning.

H

• Har qush uyasida koʻrganini qiladi.
• „Hayt“ degan tuyaga mador.
• Hazil, hazilning tagi zil.
• Hur gulning isi boshqa.
• Har yerni qilma orzu, har yerda ham bordir toshu torozu.
• Har kallada har hayol.
• Har kim ekkanini oʻradi.
• Har kimniki oʻziga, oy koʻrinar koʻziga.
• Har toʻkisda bir ayb.
• Haqiqat egiladi, ammo sinmaydi.
• Hisobli doʻst ayrilmas.
• Hovli olma, qoʻshni ol.
• Hunar – hunardan unar.
• Hunarli kishi och qolmas.
• Husn toʻyda kerak, aql kunda.

I

• Ignadek joydan tuyadek sovuq kiradi.
• Ignachining ming urgani, temirchining bir urgani.
• Ikki yorti – bir butun.
• Ikki kemaga oyoq qoʻygan gʻarq boʻlur.
• Intilganga tole yor.
• It hurar, karvon oʻtar.
• Ish bilganga bir tanga, gap bilganga ming tanga.
• Ish bor yerda xato bor.
• Ish ishtaha ochar, dangasa ishdan qochar.
• Ishongan togʻda kiyik yotmas.
• Ishonmagin doʻstingga, somon tiqar poʻstingga.

J

• Janjalli uyda baraka boʻlmas.
• Jahl kelsa, aql ketar.
• Joyimiz tor boʻlsa ham, koʻnglimiz keng boʻlsin.

K

• Kambagʻal boʻlsang koʻchib boq.
• Kambagʻalni tuyaning ustida ham it qopadi.
• Kamtarga kamol, manmanga zavol.
• Kasalini yashirsang, istimasi oshkor qiladi
• Katta arava qayoqdan yursa, kichik arava ham oʻsha yoqdan yuradi.
• Kemaga tushganning joni bir.
• Kengga keng dunyo, torga tor dunyo.
• Kerakli toshning ogʻirligi yoʻq.
• Kim tabib – boshidan oʻtgan tabib.
• Kuch – birlikda.
• Koʻz qoʻrqoq, qoʻl botir.
• Koʻp gap eshakka yuk.
• Koʻpdan quyon qochib qutulmas.
• Koʻr koʻrni qorongʻuda topadi.
• Koʻr hassasini bir marta yoʻqotadi.
• Koʻrpangga qarab oyoq uzat.
• Kambagʻal don topmaydi, don topsa idish topmaydi

L

• Laylakning ketishiga boqma, kelishiga boq.
• Laqmaning kallasi, tarozuning pallasi.

M

• Mard maydonda sinalar.
• Maqtanganning uyiga bor, kerilganning toʻyiga bor.
• Mehmon kelar eshikdan, rizqi kelar teshikdan.
• Mehmon otangdan ulugʻ.
• Mehnatning tagi rohat.
• Ming marta eshitgandan, bir marta koʻrgan yaxshi.
• Minnatli oshdan, beminnat musht yaxshi.
• Mol achchigʻi – jon achchigʻi.
• Mugʻombir oʻz tumshugʻidan ilinar.

N

• Nima eksang shuni oʻrasan.
• Nodon doʻstdan, ziyrak dushman yaxshi.
• Nomi ulugʻ – suprasi quruq.
• Nomus oʻlimdan kuchli.
• Non ham non, ushogʻi ham non.
• Nafsi gʻolib hayitda oʻladi.
• Nimani hor qilsang shunga zor boʻlasan.

T

• Taom lazzati tuzida odam lazzati tilida.

O

• Oltin olma duo ol, duo oltin emasmi?